Cứ từ chối nói về mức lương thì lỡ “bể kèo” hoặc làm nhà tuyển dụng giận thì sao?
Góc nhìn về việc “Bạn là người nên chủ động trước”
Hãy nhớ lại hai lý do chính để trì hoãn nói về mức lương:
- Bạn có thể bị loại khỏi vòng phỏng vấn ngay từ đầu, và
- Nhà tuyển dụng có thể đưa ra mức lương dựa trên thu nhập trước đây thấp hơn thay vì dựa vào giá trị thị trường thực tế.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, 2 lý do này không còn quan trọng nữa. Ví dụ, như tình huống bạn nên tiết lộ mức lương với Headhunter, hoặc khi bạn đang cùng nhà tuyển dụng tạo ra một vị trí hoàn toàn mới trong công ty. Khi đó, bạn sẽ không bị so sánh hay loại ra vì bạn là ứng viên duy nhất. Nói cách khác, bạn gần như đã có “offer” trên bàn, và việc bàn về mức lương thị trường lúc này có thể giúp nhà tuyển dụng thiết kế vị trí đủ lớn – cả về trách nhiệm lẫn ngân sách – cho bạn.
Ví dụ thực tế
Một bạn ứng viên tên Hà từng thương lượng với một công ty agency để tạo ra một vị trí mới – “Quản lý dự án Digital Marketing cho khách hàng ngân hàng”. Ban đầu, phía công ty chỉ nghĩ đây sẽ là một vị trí “hỗ trợ account” với mức lương khoảng 12 triệu/tháng. Nhưng Hà không muốn chỉ làm việc hành chính mà muốn chịu trách nhiệm toàn diện trong việc lên kế hoạch, làm việc với team creative, kiểm soát timeline và trực tiếp giải trình hiệu quả chiến dịch với khách hàng. Hà nói rõ rằng, theo thị trường, vị trí tương đương với trách nhiệm như vậy trong các agency có quy mô tương tự thường có mức lương khoảng 20–25 triệu/tháng. Cô đề nghị:
“Mình cùng nhìn nhận lại vai trò này theo hướng cấp độ ‘quản lý dự án’, để đảm bảo cả hai bên đều thấy được giá trị thật của vị trí.”
Nhờ đưa ra một mức lương tham khảo dựa trên giá trị thị trường và thái độ hợp tác, Hà đã giúp công ty định hình lại phạm vi công việc và ngân sách phù hợp – và kết quả là cô có được vị trí phù hợp với mong muốn.
Bạn hoàn toàn có thể gặp những tình huống tương tự, khi việc chủ động nói về “giá trị bằng tiền” của vị trí sẽ giúp bạn được đánh giá cao hơn và giúp nhà tuyển dụng nhìn nhận vai trò bạn đang ứng tuyển một cách nghiêm túc và toàn diện hơn.
Vì vậy, nếu việc nói về lương không khiến bạn bị loại và bạn nghĩ rằng điều đó sẽ giúp công ty nghĩ lớn hơn, thì bạn có thể chia sẻ kỳ vọng của mình về mức lương theo giá trị thị trường ngay cả trước khi có offer chính thức.
Nhưng nếu bạn chỉ muốn nói cho xong để “tránh căng thẳng”, thì hãy dừng lại và suy nghĩ kỹ. Đọc tiếp hướng dẫn bên dưới.
Nếu nhà tuyển dụng nổi giận thì sao?
Nhiều người hay biện minh cho việc không tuân theo Quy tắc deal lương #1 bằng câu:
“Nếu mình không trả lời câu hỏi về mức lương, nhà tuyển dụng sẽ tức giận, rồi mình mất cơ hội luôn!”
Đôi khi điều đó đúng. Thật sự có một số nhà tuyển dụng thể hiện rất rõ sự cứng nhắc trong ngân sách bằng những phát biểu như:
- “Vị trí này trả đúng X triệu, không thương lượng. Nếu không phù hợp thì dừng phỏng vấn tại đây.”
- “Tôi nhất định phải biết mức lương hiện tại của bạn.”
- “Phải điền đầy đủ đơn ứng tuyển trước thì mới phỏng vấn tiếp.”
Họ có thể cảm thấy khó chịu khi không sàng lọc được ứng viên như mong muốn. Bạn có thể cảm nhận được sự không hài lòng trong thái độ của họ, và lo lắng điều đó sẽ ảnh hưởng đến mối quan hệ – vốn rất quan trọng để bạn được tuyển dụng.
Vậy bạn nên làm gì? Có nên tiết lộ mức lương ngay từ đầu?
Thứ nhất, cần hiểu rằng sự cứng nhắc như vậy là trường hợp ngoại lệ, không phải số đông. Nếu bạn áp dụng Nguyên tắc deal lương #4, bạn sẽ thấy đa số nhà tuyển dụng sẵn lòng hoãn nói chuyện lương nếu họ biết bạn sẵn sàng nhận một mức lương công bằng theo thị trường.
Thứ hai, hầu hết nhà tuyển dụng tỏ ra căng thẳng là vì họ lo bạn “quá đắt”. (Họ hiếm khi căng thẳng vì bạn “rẻ”!) Nếu bạn biết vị trí này có cấp độ và trách nhiệm phù hợp, thì để họ “lo không kham nổi bạn” lại là một lợi thế cho bạn.
Về sự căng thẳng trong lúc phỏng vấn
Hãy dùng sự nhạy bén để xử lý sao cho tránh biến căng thẳng thành xung đột. Việc hoãn nói về lương thường là lựa chọn tốt nhất. Nhưng ngay cả khi bạn quyết định bàn về lương từ đầu, thì vẫn có thể áp dụng các quy tắc còn lại (Quy tắc 3, 4 và 5). Một cuộc thương lượng chưa hoàn hảo vẫn còn giá trị hơn rất nhiều so với không thương lượng gì cả.
Trong lúc căng thẳng, thói quen cũ sẽ chiếm quyền điều khiển, khiến bạn chọn con đường dễ nhất – là nhượng bộ. Ở chương tiếp theo, bạn sẽ học cách kiểm soát các thói quen này. Còn bây giờ, nếu bạn thấy mình muốn trả lời ngay thì dưới đây là ba cách xử lý – từ kém hiệu quả nhất đến tốt nhất:
Hạ sách: Kém hiệu quả nhất (nhưng dễ nhất)
Là nhượng bộ ngay lập tức, tiết lộ mức lương hiện tại hoặc kỳ vọng cụ thể. Việc này khiến bạn có nguy cơ mất vài chục triệu chỉ trong một cuộc đối thoại kéo dài 10 giây. Bạn cũng có thể bị loại sớm vì quá “rẻ” hoặc quá “đắt”.
Tuy nhiên, nếu bạn chọn cách này, thì hãy nói về kỳ vọng, không phải mức lương trong quá khứ. Hãy xác định giá trị thị trường của mình (tham khảo Chương 5), rồi đưa ra một khoảng:
“Tôi kỳ vọng một mức lương phù hợp với thị trường cho vị trí này. Theo tìm hiểu của tôi thì khoảng từ X đến Y triệu, nhưng mỗi công việc đều khác nhau, nên tôi mong có cơ hội trao đổi thêm để cả hai bên hiểu rõ hơn về giá trị mà tôi có thể mang lại.”
Trung sách: Hiệu quả hơn
Thay vì nói về “mức bạn muốn”, hãy nói về giá trị thị trường – vì đó mới là điều bạn thật sự muốn đạt được. Ví dụ:
“Như tôi có nói, điều tôi cần là một mức lương công bằng. Theo tìm hiểu, thì khoảng từ X đến Y triệu là phù hợp với vị trí như thế này. Tôi nghĩ vị trí của tôi trong khoảng này sẽ phụ thuộc vào việc anh/chị đánh giá khả năng đóng góp của tôi như thế nào. Mình có thể trao đổi kỹ hơn về công việc được không?”
Nếu bạn buộc phải phá vỡ Quy tắc số 1 (đợi có offer mới nói lương), bạn vẫn có thể áp dụng Quy tắc số 2: để nhà tuyển dụng nói trước. Khi công ty cứ khăng khăng hỏi lương, bạn có thể thử “thăm dò ngân sách” như sau:
“Về kỳ vọng lương thì tôi rất đơn giản – chỉ cần phù hợp với thị trường. Anh/chị có thể chia sẻ khung lương đang dự kiến cho vị trí này không? Nếu nằm trong khoảng phù hợp thì tôi sẵn sàng chia sẻ thêm.”
Nếu họ đưa ra khoảng lương, bạn có thể trả lời:
“Khoảng đó nghe có vẻ hợp lý. Nếu anh/chị thấy tôi phù hợp, tôi tin mình sẽ thống nhất được mức lương tốt. Mình tiếp tục trao đổi thêm về công việc nhé.”
Cách này khá giống với chiến thuật “ra đòn phủ đầu”. Điểm khác là bạn chủ động đề cập lương ngay từ đầu để tránh bị rơi vào thế bị hỏi trước.
Thượng sách: Hiệu quả nhất (Giữ vững nguyên tắc của bạn)
Hãy nhớ: Bạn không phải trả lời tất cả mọi câu hỏi trong phỏng vấn. Bạn không phải là nhân chứng trước toà. Bạn hoàn toàn có thể giải tỏa không khí bằng cách nói thật cảm xúc của mình:
“Tôi thấy hơi ngại khi nói về lương ở thời điểm này. Có lẽ anh/chị cũng vậy? Tôi hy vọng mình không làm anh/chị khó chịu khi xin phép được trao đổi về chủ đề này sau.”
Bạn có thể kết thúc bằng một câu như:
“Thật sự thì đây là đúng kiểu công việc và mức trách nhiệm tôi mong muốn. Nếu tôi thực sự có giá trị với công ty, tôi tin rằng mình sẽ dễ dàng thống nhất được một mức lương công bằng.”
Cách trả lời “tốt nhất” này cần luyện tập. Vì đa số chúng ta có một thói quen cố hữu: trả lời mọi câu hỏi trong phỏng vấn, kể cả khi câu hỏi đó chưa thực sự nên hỏi. Nhưng bạn biết không? Nhà tuyển dụng cũng hoạt động theo thói quen!
